Japońskie laleczki Kokeshi

Ręcznie wykonywane laleczki Kokeshi są od wieków zakorzenione w kulturze japońskiej. Nic, więc dziwnego, że po dziś dzień zachwycają kolekcjonerów sztuki tradycyjnej oraz turystów podróżujących do kraju kwitnącej wiśni. Jak wygląda proces produkcji figurek? Jakie jest ich znaczenie?

Laleczki Kokeshi - co to takiego?

Kokeshi to zaokrąglone, walcowate figurki z dużą głową i korpusem bez kończyn, które są odręcznie malowane. Tradycyjne kolory laleczek to czerwony i czarny, chociaż równie popularne są odcienie zielonego, niebieskiego, żółtego oraz purpury. Tułów figurek dekoruje się barwnymi, kwiecistymi wzorami, ich twarze natomiast podkreśla się zaledwie kilkoma prostymi liniami, które symbolizują oczy i usta.

Figurki Kokeshi produkuje się z drewna o różnych właściwościach, w zależności od tego, jakie rezultaty zamierza uzyskać rzemieślnik np. specyficzny kolor bądź niebywałą trwałość. Po pomalowaniu farbą, na laleczki nanosi się cienką warstwą wosku bądź lakieru, po to, by zabezpieczyć, a jednocześnie utrwalić ich kolor.

Historia laleczek Kokeshi

Pierwsze laleczki Kokeshi pojawiły się w połowie okresu Edo, czyli w XVIII wieku. U kresu epoki, cieszyły się już ogromną popularnością wśród dzieci oraz podróżników, którzy odwiedzali gorące źródła w regionie Tōhoku. Za twórców prostych figurek uznaje się rzemieślników, którzy zajmowali się wyrabianiem naczyń na kołach garncarskich. Początkowo sprzedawane jedynie, jako pamiątki na terenie Shinchi Shuraku, bardzo szybko rozpowszechniły się na całym obszarze północo-wschodniej części Japonii.

Wraz z rozwojem technologii, na rynku pojawiło się mnóstwo innych zabawek dla dzieci. Wskutek czego, Kokeshi przestały pełnić funkcję rozrywkową, stając się ważnym elementem japońskiej tradycji. Dziś ręcznie wytwarzane figurki są doceniane zarówno przez kolekcjonerów, jak i turystów.

Znaczenie laleczek Kokeshi

Wokół laleczek Kokeshi krąży wiele opowieści, odnoszących się do ich powstania. Po dziś dzień wielu Japończyków twierdzi, że wytwarzanie wielobarwnych figurek przed setkami lat, było związane ze śmiercią nienarodzonych bądź zabijanych tuż po narodzinach dzieci. Według wierzeń, właśnie w ten sposób rodzice upamiętniali stratę dziecka.

Charakterystyczny kształt tradycyjnych figurek pozwala jednak przypuszczać, że w okresie Edo służyły one, jako narzędzia do masażu. Region Tōhoku odwiedzany przez rzesze podróżników, znany był przecież z licznych onsenów, w których kuracjusze byli poddawani zabiegom leczniczym.

Produkcja laleczek Kokeski

Laleczki Kokeshi wywodzą się z północo-wschodniej części Japonii, a dokładnie z wyspy Honsiu, jednak to w zależności od regionu ich wytwarzania, rodzaj drewna i sama tradycja mogły się nieznacznie różnić. Najpopularniejsze drzewa używane do produkcji figurek to:

• dereń drzewiasty,
• grab japoński,
• klon śniady,
• brzostownica japońska,
• klon mandżurski.

Wszystkie drzewa wykorzystywane do produkcji figurek, ścina się jesienią, a następnie suszy się je bądź przetwarza na surowo, w zależności od gatunku. Następnie drewno tnie się na określoną długość i grubość, po to by skrócić proces nadawania im pożądanego kształtu. Kolejnym krokiem jest rzeźbienie i polerowanie uzyskanej laleczki. W razie potrzeby, za pomocą specjalnego drutu, można również wypalić na niej zarys wzoru. W ostatniej fazie produkcji, figurki są ręcznie malowane. Bardzo często bez uprzedniego naniesienia szkiców.

Obecnie rzemieślnicy wytwarzający Kokeshi, dzielą się na dwie grupy. Jedni nadal produkują tradycyjne laleczki w oparciu o dawne kształty i wzory. Drudzy natomiast tworzą całkiem nowe projekty bądź nadają nowy charakter formom znanym od wieków.

Chociaż laleczki Kokeshi zmieniły na przestrzeni swoją funkcję, nadal są bardzo istotnym elementem kultury japońskiej. Kiedyś uwielbiane przez dzieci, dzisiaj przez koneserów sztuki i turystów, nadal cieszą się ogromną popularnością na całym świecie.